To taal.gr εγκαινιάζει μια νέα σειρά άρθρων με συνομιλίες με Έλληνες πεζογράφους, ποιητές και καλλιτέχνες που έχουν κάποια (περισσότερο ή λιγότερο) στενή σχέση με την Ολλανδία ή το Βέλγιο. Η Δήμητρα Κολλιάκου, γλωσσολόγος και βραβευμένη συγγραφέας της νέας γενιάς μυθιστοριογράφων που ζει στο εξωτερικό, μας μίλησε σχετικά. Continue reading
Συνεντεύξεις
Συνέντευξη με τον Mario Molegraaf
StandardΟ Mario Molegraaf (Μάριο Μόλεγρααφ) γεννήθηκε το 1960. Μαζί με τον ποιητή και συγγραφέα Hans Warren (Χανς Βάρρεν), σύντροφό του από το 1978, μετέφρασαν Έλληνες ποιητές, ενώ οι εξαιρετικές μεταφράσεις τους όπως αυτές του Καβάφη έκαναν γνωστή την ελληνική ποίηση στο ολλανδόφωνο κοινό. Μεταξύ άλλων, είναι γνωστοί για την ανθολογία «Ο καθρέφτης της ελληνικής ποίησης» και την μετάφραση των Απάντων του Πλάτωνα. Ο Μόλεγρααφ συνεχίζει να μεταφράζει και να γράφει για την μεγάλη του αγάπη, την ποίηση ενώ το ενδιαφέρον του για την Ελλάδα παρεμένει αμείωτο, όπως διαβάζουμε και στις τακτικές συνεργασίες του με το περιοδικό Λυχνάρι.
Το taal.gr είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει μαζί του για θέματα που αφορούν την ελληνική και ολλανδική ποίηση. Continue reading
Συνέντευξη με τον Kees Klok
StandardΟ Κορνήλιος (Κέις) Κλοκ γεννήθηκε στην Dordrecht της Ολλανδίας. Σπούδασε ιστορία στη Χάγη και σύγχρονη ιστορία στο πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. Αρχικά, έστρεψε την προσοχή του στην ευρωπαϊκή αποικιοκρατία και την αμερικανική ιστορία. Αργότερα, ειδικεύτηκε στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, της Κύπρου και της γύρω περιοχής, για την οποία έγραψε πολλά άρθρα και βιβλιοκρισίες τα τελευταία 15 χρόνια. Το 2002 συνεργάστηκε ως ιστορικός σε μια σειρά εκπομπών του ολλανδικού ραδιοφώνου για την Κύπρο, που μεταδόθηκε την ίδια χρονιά και την επόμενη. Είναι ιδρυτικό μέλος της Ολλανδικής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, που εδρεύει στο πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Εκτός από ιστορικός, είναι ποιητής και μεταφραστής.
Το taal.gr είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει μαζί του για θέματα που αφορούν την ελληνική και ολλανδική ποίηση αλλά και τη λογοτεχνία γενικότερα. Continue reading
David Pefko – συνέντευξη στο taal.gr
Standard
David Pefko - photo © Bert Nienhuis
Ο David Pefko (Ντάβιντ Πέφκο) γεννήθηκε το 1983 στο Άμστερνταμ. Ζει εναλλάξ στο Άμστερνταμ και την Αθήνα. Διηγήματά του δημοσιεύονται τακτικά σε Ολλανδόφωνα λογοτεχνικά περιοδικά. Το ντεμπούτο του Levi Andreas (Λεβί Αντρέας) κυκλοφόρησε το 2009 και έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τους κριτικούς. Διαβάστε εδώ περισσότερα για το βιβλίο και εδώ την μετάφραση ενός διηγήματος του συγγραφέα. Ακολουθεί μια ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχαμε μαζί του:
Στο βιβλίο «Levi Andreas», η Ρόζα ταξιδεύει σε «κάτι σαν το τέλος του κόσμου». O Tom Waits είχε τραγουδήσει κάποτε: «If you get far enough away you’ll be on your way back home». Ισχύει αυτό;
Δεν είχα αξιολογήσει πιο πριν τη γνώμη του Tom Waits, αλλά αυτό που λέει σίγουρα ισχύει. Για την Ρόζα, το ταξίδι είναι μεταξύ άλλων ένας τρόπος για να ανακαλύψει ξανά τον εαυτό της, για να επιστρέψει στην εστία της.
«Η ακινησία και η εντιμότητα σαν απαρχή του ξεπεσμού» αναφέρει η κριτική της NRC σχετικά με το βιβλίο σου. Ισχύει κάτι τέτοιο και για τους συγγραφείς και την τέχνη τους; Ποια η σχέση του ψέματος με την συγγραφή;
Βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέροντα τα ψέμματα και γενικότερα το ψεύδος. Ο καθένας από εμάς διαστρεβλώνει κάποιες στιγμές την πραγματικότητα και δεν ξέρω στ’ αλήθεια κανέναν που να μην το κάνει. Τους ανθρώπους που ισχυρίζονται ότι δεν λένε ψέματα, απλά δεν τους εμπιστεύομαι. Ο συγγραφέας χρειάζεται τα ψέματα, όσο κι εκείνα τον ίδιο.
Ξαναβρίσκεσαι ποτέ με τους ήρωες των ιστοριών σου; Μπορείς να περιγράψεις μια τέτοια συνάντηση;
Λίγο καιρό πριν έλαβα ένα ηλεκτρονικό μήνυμα από έναν κλόουν τον οποίο είχα προσβάλει σε μια ιστορία που είχα δημοσιεύσει το blog μου. Ο κλόουν ήταν της άποψης ότι δεν είχα κατανοήσει τίποτα από τη δουλειά του και ότι θα έπρεπε χωρίς αμφιβολία να επισκεφτώ μια φορά το τσίρκο του. Δέχτηκα κατευθείαν την πρότασή του, αλλά από τότε δεν ξανάκουσα κάτι από αυτόν, κάτι που με λύπησε.
Παρά τις έρευνές μας, ανακαλύψαμε ότι «υπάρχουν ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία» για σένα. Από την άλλη έχεις γράψει ότι ζεις «εναλλάξ στο Άμστερνταμ και την Αθήνα». Θα μπορούσες να μας πεις κάτι παραπάνω για τη σχέση σου με την Αθήνα και την Ελλάδα;
Ο πατέρας μου είναι Έλληνας και έχω πολλούς συγγενείς στην Ελλάδα. Κάποιους μήνες κάθε χρόνο ζω στην Αθήνα και μου αρέσει πάρα πολύ η πόλη, η χώρα και ο τρόπος ζωής. Επίσης, είμαι μεγάλος οπαδός του μεσημεριανού ύπνου, αν και τελικά προτιμώ να κάνω την βόλτα μου στην πόλη ακριβώς την ώρα που οι υπόλοιποι τον απολαμβάνουν.
Με ποιο τρόπο επηρεάζει τη δουλειά σου η εναλλαγή μεταξύ Άμστερνταμ και Αθηνών;
Στην Ελλάδα, βρίσκω μια αφάνταστη ηρεμία για να γράψω. Γι’ αυτό, θα μπορούσε να ευθύνεται το κλίμα. Αν και νομίζω ότι οφείλεται περισσότερο στο γεγονός ότι επειδή έχω γεννηθεί στο Άμστερνταμ, αισθάνομαι πιο «άδειος» στην Ελλάδα. Αν και πλέον, με τον καιρό, η επιρροή αυτής της εναλλαγής έχει ελλατωθεί.
Κάπου αναφέρεις ότι προσπαθείς να αποφύγεις όσο γίνεται τις Ολλανδικές πόλεις εκτός του Άμστερνταμ. Ισχύει το ίδιο και για τις Ελληνικές πόλεις εκτός από την Αθήνα;
Σε καμία περίπτωση. Όταν είμαι στην Ελλάδα, προσπαθώ να ταξιδεύω όσο πιο πολύ γίνεται. Την τελευταία φορά που ήμουν εκεί πήγα στα βόρεια, μέχρι τα σύνορα με την Αλβανία. Τα ταξίδια στην Ελλάδα έχουν κάτι το θαυμαστό κι εκεί έγκειται και η διαφορά: στην Ολλανδία δεν μπορείς στ’ αλήθεια να ταξιδέψεις μέσα στη χώρα. Περιέργως μου αρέσει ο Πειραιάς, ο Μαραθώνας, αλλά και η Νέα Ιωνία (Μαγνησίας).
Ο ήρωας του βιβλίου σου αισθάνεται την ανάγκη να υποδυθεί τον εαυτό του σε διάφορες γεωγραφικές τοποθεσίες. Είναι αυτό κάτι που χαρακτηρίζει κι εσένα;
Όλοι κατά βάθος υποδύονται τους εαυτούς τους, ανεξάρτητα από την τοποθεσία που το κάνουν.
Κάποτε ήσουν «έμπορος υφασμάτων». Πότε ανακάλυψες ότι ήθελες να γίνεις συγγραφέας;
Το 2007 πήγα στην Ελλάδα κι έμεινα εκεί δύο χρόνια. Τότε εγκατέλειψα για τα καλά την εμπορία υφασμάτων. Από πολύ μικρός ήθελα κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα, έστω κι αν το είχα ξεχάσει για κάποια χρόνια.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου συγγραφείς;
Τζ.Μ.Κούτσι, Φίλιπ Ροθ, Μισέλ Ουελμπέκ. Από Ολλανδούς: W.F. Hermans, Eva Coolen, Gerard Reve και πολλοί άλλοι.
Κάπου γράφεις: «πιο παλιά απλά έβγαινε ένα βιβλίο. Από το πουθενά». Τα κείμενά σου στο Ίντερνετ –όπως και πολλών συγγραφέων πλέον- δημοσιεύτηκαν πριν το ντεμπούτο σου. Από την άλλη μεριά, δε θεωρείς ότι η ιστοσελίδα σου είναι στ’ αλήθεια ένα blog. Αν ένας μελλοντικός βιογράφος έγραφε: «ο David Pefko ξεκίνησε ως blogger», τι θα του έλεγες;
Ότι δεν είναι απόλυτα σωστό, γιατί στην πραγματικότητα δεν «μπλογκάρω». Στο blog μου –το οποίο στην πραγματικότητα δεν είναι blog- αναρτώ κυρίως διηγήματα. Το ντεμπούτο μου εξάλλου είναι ένα διήγημα (‘De detentiesigaret’), το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Tirade.
Και μια αναμενόμενη ερώτηση: πότε θα δημοσιευθεί το επόμενο μυθιστόρημά σου; Μπορείς να μας πεις κάτι παραπάνω γι’ αυτό;
Το επόμενο μυθιστόρημά μου ονομάζεται ‘Het Voorseizoen’ και θα κυκλοφορήσει στο τέλος αυτού του έτους. Πέραν τούτου, δε θέλω να πω ακόμα κάτι παραπάνω γι’ αυτό.
Θα μεταφραστεί το βιβλίο σου Levi Andreas σε άλλες γλώσσες; Στα Ελληνικά;
Πραγματικά δεν έχω ιδέα, ίσως στο μέλλον… Ποιος ξέρει;
H Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά στο taal.gr
Standard
Η Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά με τον Χάρι Μούλις
(photo © Spiros D. Katopodis / v.p.a.)
Συνεχίζουμε τις συζητήσεις με μεταφραστές της Ολλανδικής γλώσσας στα Ελληνικά με την Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά, την μεταφράστρια πολλών σημαντικών συγγραφέων και βιβλίων όπως το «Στην Ευρώπη» του Χέιρτ Μακ και «Η ανακάλυψη του ουρανού» του Χάρι Μούλις. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το βιογραφικό της.
Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η κύρια δυσκολία της μετάφρασης από τα Ολλανδικά στα Ελληνικά;
Πιστεύω ότι η κύρια δυσκολία είναι το ότι πρόκειται για δύο απόλυτα διαφορετικές γλώσσες από άποψη δομής και γραμματικής. Τα Ελληνικά δεν έχουν κάποια συγγένεια με τα Ολλανδικά, όπως τα Γερμανικά, ή ακόμα και τα Γαλλικά και τα Αγγλικά. Ας δώσω ένα παράδειγμα. Μια συγκεκριμένη δυσκολία είναι π.χ. η μετοχή, η οποία στα Ολλανδικά χρησιμοποιείται συχνά σαν επίθετο. Στη δημοτική πολλές φορές μπορεί να αποδοθεί μόνο με δευτερεύουσα πρόταση. Μπορούμε λόγου χάρη να μεταφράσουμε «de zittende man» με «ο καθιστός άντρας», αλλά τι γίνεται με «de rokende man»; Αναγκαστικά θα πούμε «ο άντρας που καπνίζει». Φανταστείτε τώρα μια πρόταση όπου στα Ολλανδικά το ουσιαστικό συνοδεύεται από 3-4 μετοχές! Ενίοτε η καθαρεύουσα προσφέρει κάποιες λύσεις, αλλά αυτό δεν ταιριάζει πάντα με το ύφος του βιβλίου. Η δυσκολία έγκειται λοιπόν στο να βρεις μια κομψή λύση έτσι ώστε το κείμενο της μετάφρασης να μην είναι αδέξιο.
Μια άλλη δυσκολία είναι ο διαφορετικός πλούτος του λεξιλογίου. Ορισμένες έννοιες μπορούν στα Ολλανδικά να αποδοθούν με πολλές διαφορετικές λέξεις, ενώ στα Ελληνικά η ίδια έννοια αποδίδεται με δυο-τρεις λέξεις μόνο, με αποτέλεσμα να αναγκάζεται κανείς να χρησιμοποιεί ξανά και ξανά τις ίδιες. Αυτό κάποιες φορές προσδίδει μια μονοτονία στο μεταφρασμένο κείμενο η οποία δεν υπάρχει στο αρχικό. Συμβαίνει φυσικά και το αντίθετο.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας ολλανδοί / φλαμανδοί συγγραφείς;
Nelleke Noordervliet, Harry Mulisch, Stefan Brijs, Hella Haasse, Geert Mak, Marcel Möring.
Τι έχετε να πείτε για την ποσότητα και την ποιότητα των ολλανδικών / φλαμανδικών μεταφράσεων στα Ελληνικά;
Όσο για την ποιότητα των μεταφράσεων ολλανδικών βιβλίων, μπορώ να μιλήσω μόνο για τις δικές μου, οι οποίες θέλω να πιστεύω είναι καλές, μιας και τόσο το NLPVF όσο το αντίστοιχο φλαμανδικό Ίδρυμα με χρησιμοποιούν σαν σύμβουλο. Δυστυχώς δεν έχω το χρόνο να διαβάζω μεταφράσεις άλλων συναδέλφων. Είμαι σίγουρη ότι εργάζονται με τον ίδιο επαγγελματισμό που προσπαθώ εγώ να εφαρμόσω στη δουλειά μου.
Όσο για την ποσότητα, πιστεύω ότι την τελευταία εικοσαετία έχει εκδοθεί αξιόλογος αριθμός ολλανδικών βιβλίων στα Ελληνικά. Το πρόβλημα κατά τη γνώμη μου δεν είναι η ποσότητα των μεταφράσεων αλλά η περιορισμένη ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού. Ο Μούλις, ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή συγγραφείς της Ολλανδίας, του οποίου έχω μεταφράσει όλα τα σημαντικότερα βιβλία, έξι στον αριθμό μέχρι στιγμής, έχει κάποια αναγνώριση από το ελληνικό κοινό, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι κάποιο από τα βιβλία του έγινε μπεστσέλερ!
Συμμετέχετε στην επιλογή των βιβλίων που μεταφράζετε; Κάνετε προτάσεις στους εκδότες;
Είμαι στην ευχάριστη θέση να επιλέγω η ίδια ποια βιβλία θέλω να μεταφράσω. Πολλές φορές η πρόταση προέρχεται από κάποιον εκδότη, άλλες φορές όμως κάνω η ίδια προτάσεις όταν θεωρώ ότι κάποιο βιβλίο αξίζει τον κόπο να μεταφραστεί, όπως π.χ. «Το Όνομα του Πατρός» της Νόορντερβλιτ. Επίσης διαβάζω ολλανδικά βιβλία για λογαριασμό εκδοτών για να τα αξιολογήσω.
Τι βρίσκετε ενδιαφέρον στην ολλανδική/φλαμανδική γλώσσα και την ολλανδική/φλαμανδική λογοτεχνία;
Αυτό που για μένα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ολλανδική και φλαμανδική λογοτεχνία είναι η πλατιά μόρφωση που συνήθως διακρίνει τους συγγραφείς. Θίγουν πολλά και ενδιαφέροντα θέματα που δεν περιορίζονται στα στενά πλαίσια της Ολλανδίας. Οι Ολλανδοί, σε αντίθεση με τους Έλληνες, είναι πραγματικοί πολίτες του κόσμου.
Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με τα Ολλανδικά / Φλαμανδικά;
Στην περίπτωσή μου η ερώτηση θα έπρεπε μάλλον να είναι πώς ξεκίνησε η σχέση μου με τα Ελληνικά, μιας και είμαι Ολλανδέζα, γέννημα θρέμμα. Σπούδασα στη Σχολή Διερμηνέων του Παν/μου της Γενεύης κι εκεί γνώρισα τον Έλληνα σύζυγό μου ο οποίος σπούδαζε οικονομικά. Ήρθαμε στην Ελλάδα το 1969. Για πολλά χρόνια εργάστηκα σαν μεταφράστρια τεχνικών κειμένων, ως το 1995 περίπου. Τότε οι Εκδόσεις Καστανιώτη εξέδωσαν δύο συλλογές διηγημάτων μου (γραμμένα στα Ελληνικά) και στη συνέχεια μου έγινε πρόταση συνεργασίας στον τομέα της λογοτεχνικής μετάφρασης. Έκτοτε έχω μεταφράσει πολλά βιβλία για τις εκδόσεις Καστανιώτη, αλλά και για άλλους οίκους όπως Μεταίχμιο, Πόλις, Φυτράκη, Διήγηση, Ελληνικά Γράμματα, Κάτοπτρο.
Ποια είναι η κύρια συμβουλή που θα δίνατε σ’ έναν μεταφραστή στα πρώτα του βήματα;
Το αυτονόητο είναι φυσικά να κάνει τη δουλειά του όσο πιο συνειδητά μπορεί. Να μη διστάζει να ρωτάει το συγγραφέα για κάθε απορία που έχει. Η συνεργασία με το συγγραφέα είναι απαραίτητη για να μην υπάρξουν λάθη ερμηνείας εκ μέρους του μεταφραστή. Να συμβουλεύεται ειδικούς όποτε το βιβλίο που μεταφράζει θίγει θέματα για τα οποία ο ίδιος δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις, έτσι ώστε η ορολογία να αποδοθεί σωστά στα Ελληνικά.
Όσο προς το καθαρά τεχνικό μεταφραστικό μέρος, θα έλεγα να μεταφράσει σε πρώτο στάδιο το κείμενο όσο πιο κυριολεκτικά μπορεί, ώστε στη συνέχεια να μπορεί να απομακρυνθεί απ’ αυτό όπου χρειαστεί, χωρίς να προδώσει τη γλώσσα και το ύφος του αρχικού κειμένου. Στη συνέχεια ν’ αφήσει κατά μέρος το ολλανδικό κείμενο και να εξετάσει το δικό του κείμενο μόνο ως προς τα Ελληνικά, έτσι ώστε η μετάφραση να μη «μυρίζει» μετάφραση.
Από τα βιβλία που έχετε μεταφράσει από τα Ολλανδικά, ποιο είναι εκείνο που ξεχωρίζετε ως αναγνώστρια;
«Η Ανακάλυψη του Ουρανού» του Χάρι Μούλις, «Το Όνομα του Πατρός» της Νέλεκε Νόορντερβλιτ (και τα δύο για τις εκδόσεις Καστανιώτη) και «Στην Ευρώπη» του Χέιρτ Μακ (εκδόσεις Μεταίχμιο).
Υπάρχει κάποιο ολλανδικό/φλαμανδικό βιβλίο που θα θέλατε να μεταφράσετε ή να είχατε μεταφράσει;
Από τα βιβλία που έχουν ήδη μεταφραστεί στα Ελληνικά «Ο σκοτεινός θάλαμος του Δαμοκλή» του Χέρμανς, που μεταφράστηκε από τον άξιο συνάδελφο Γιάννη Ιωαννίδη και «Η Θλίψη του Βελγίου« του Κλάους, πάλι σε μετάφραση του Γ. Ιωαννίδη.
Ένα βιβλίο που θα ήθελα να μεταφράσω είναι το εξαιρετικά ενδιαφέρον «El Negro en ik» του Frank Westerman. Προς το παρόν δυστυχώς δεν κατάφερα να βρω εκδότη που ενδιαφέρεται να το εκδώσει. Ένα άλλο είναι το «In Babylon» του Marcel Möring.
Τι μεταφράζετε αυτή την περίοδο;
Το πολύ ωραίο, πολύ δύσκολο και πολύ μεγάλο βιβλίο του Φλαμανδού Paul Verhaeghen με τίτλο «Omega Minor«, για τις εκδόσεις Πόλις.
Ο Γιάννης Ιωαννίδης στο taal.gr
StandardΣυνεχίζουμε τις συζητήσεις με μεταφραστές της ολλανδικής γλώσσας στα Ελληνικά με τον Γιάννη Ιωαννίδη, τον μεταφραστή της Θλίψης του Βελγίου και άλλων βιβλίων του Ούγκο Κλάους. Εδώ μπορείτε να βρείτε το βιογραφικό του Γιάννη Ιωαννίδη.
Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η κύρια δυσκολία της μετάφρασης από τα Ολλανδικά στα Ελληνικά;
Κάθε γλώσσα έχει τη δική της δυσκολία. Το πρόβλημα του μεταφραστή εστιάζεται κυρίως στη δυνατότητα που θα δώσει στον έλληνα αναγνώστη να απολαύσει το κείμενο με το ίδιο σχεδόν τρόπο που το απόλαυσε και ένας ξένος. Και τονίζω τη λέξη σχεδόν, διότι σε κάθε μετάφραση, ένα μικρό μέρος πάει χαμένο. Υπάρχουν εκφράσεις, ιδιωματισμοί, χιουμοριστικοί διάλογοι, παροιμίες, που είτε είναι αδύνατον να μεταφρασθούν, είτε κατά τη μετάφραση χάνουν λίγο ως πολύ από τη λάμψη του πρωτότυπου. Η ολλανδική βρίθει από σύνθετες λέξεις, οι οποίες πολλές φορές χρειάζεται να μεταφρασθούν περιφραστικά. Έτσι όμως το κείμενο χάνει ένα μέρος από την αρχική του πυκνότητα. Για αυτό το λόγο προσπάθησα πολλές φορές να δημιουργήσω δικές μου σύνθετες λέξεις στα ελληνικά.
Ποια ήταν κατά τη γνώμη σας η κύρια δυσκολία της μετάφρασης της «Θλίψης του Βελγίου»; Αλλά και ποια η κύρια ευχαρίστηση που αποκομίσατε κατά τη μετάφραση αυτού του βιβλίου;
Εδώ θα πρέπει πρώτα να γίνει μια διευκρίνιση. Τα Φλαμανδικά δεν είναι ξεχωριστή γλώσσα. Είναι διάλεκτος της ολλανδικής. Μια πρώτη δυσκολία λοιπόν ήταν οι πάμπολλες διαλεκτικές εκφράσεις. Δεύτερον, η θαυμάσια, αλλά εντελώς ιδιόμορφη, πυκνή κι ελλειπτική γλώσσα του Κλάους, ο οποίος καταφέρνει σε κάποια σημεία να λέει τα πιο σκληρά – ως και χυδαία – πράγματα με έναν εντελώς δικό του ποιητικό τρόπο. Και τρίτον οι πολλές υποσημειώσεις μετά από τεράστια έρευνα της μεσοπολεμικής ιστορίας του Βελγίου. Ως προς τη δεύτερη ερώτησή σας, έχω να πω, ότι μια μετάφραση μοιάζει λίγο πολύ με την κύηση και τη γέννα. Η ευχαρίστηση υπάρχει κατά τη σύλληψη και μετά τη γέννα, όταν πια κρατάς το παιδί στα χέρια σου.
Πόσο καιρό σας πήρε η μετάφραση της «Θλίψης του Βελγίου»;
Η μετάφραση μού πήρε δεκατέσσερις μήνες περίπου και άλλους οκτώ η συνεργασία με την επιμελήτρια. Η επιμελήτρια χρησιμοποίησε συγκριτικά την γαλλική και την αγγλική μετάφραση, η οποία, παρεμπιπτόντως, ήταν φρικτή.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας Ολλανδοί / Φλαμανδοί συγγραφείς;
Έχω μια αδυναμία στους κλασικούς, όπως ο Κλάους, ο Μούλις, ο Χέρμανς, η Χάασε, ο Σίμπελινκ, γατί μου αρέσει η κλασική χρήση της ολλανδικής γλώσσας, που για πολλούς θεωρείται λίγο ξεπερασμένη. Ωστόσο, μου αρέσουν και νεότεροι συγγραφείς όπως ο Γκρούνμπεργκ λόγου χάρη.
Τι έχετε να πείτε για την ποσότητα και την ποιότητα των Ολλανδικών / Φλαμανδικών μεταφράσεων στα Ελληνικά;
Αν δούμε το μέγεθος της Ολλανδίας, αλλά και το εκδοτικό μέγεθος της Ελλάδας, πιστεύω πως έχει μεταφρασθεί αρκετά μεγάλος αριθμός ολλανδικών βιβλίων στα ελληνικά. Όσο για την ποιότητα των μεταφράσεων στα ελληνικά, δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη γιατί δεν διαβάζω ολλανδικά βιβλία στα ελληνικά. Έπειτα θα έμοιαζε σαν να ευλογάω τα γένια μας.
Συμμετέχετε στην επιλογή των βιβλίων που μεταφράζετε; Κάνετε προτάσεις στους εκδότες;
Πάντα, διότι έχω μια αρχή. Δεν μεταφράζω ποτέ βιβλίο που δεν μου αρέσει. Υπάρχουν βιβλία, τα οποία έχω απορρίψει και μεταφράστηκαν στα ελληνικά από άλλους μεταφραστές. Ξέρετε, η μετάφραση για μένα δεν είναι βιοπορισμός, είναι απλά χόμπι, που μου αποδίδει και κάποιο χαρτζιλίκι, αν αναλογισθείτε κανείς τον χρόνο και την ενέργεια, που καταναλώνω.
Τι βρίσκετε ενδιαφέρον στην ολλανδική/φλαμανδική γλώσσα και την ολλανδική/φλαμανδική λογοτεχνία;
Όπως είπα και προηγουμένως, η ολλανδική βρίθει από σύνθετες λέξεις και ιδιωματικές εκφράσεις και παροιμίες. Αποτελεί λοιπόν πρόκληση για ένα μεταφραστή. Όσο για την λογοτεχνία, αυτή ασχολήθηκε στο πρώτο μισό του περασμένου αιώνα με την αποικιοκρατία και τις αποικιοκρατικές βαναυσότητες των Ολλανδών, κυρίως στην Ινδονησία (Μουλτατούλι, Κουπίρους, Χάασε κλπ). Μεταπολεμικά η θεματική της ήταν κυρίως ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και οι συνέπειές του, αλλά και η κριτική στον μεσαιωνικό σκοταδισμό του καθολικισμού, κυρίως όμως του προτεσταντισμού (Κλάους, Χέρμανς, Σίμπελινκ κλπ). Έχει λοιπόν ενδιαφέρον να δούμε την κριτική της αποικιοκρατίας από τους ίδιους τους Ολλανδούς, όπως και την κριτική στον σκοταδισμό της θρησκοληψίας.
Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με τα Ολλανδικά / Φλαμανδικά;
Η σχέση μου με τα ολλανδικά ξεκίνησε από τη στιγμή, που πήρα το 1985 την απόφαση να εγκατασταθώ στην Ολλανδία για προσωπικούς λόγους. Θεωρώ υποχρέωση του κάθε αλλοδαπού να μαθαίνει την γλώσσα της νέας πατρίδας του, να προσπαθεί να ενσωματωθεί χωρίς όμως να αφομοιωθεί. Η καλή γνώση της γλώσσας με βοήθησε επίσης να γίνω γρήγορα αποδεκτός στην κοινωνία και να μην νιώσω ποτέ ξεκομμένος.
Μένετε εκτός Ελλάδας. Πώς επηρεάζει αυτό (αν επηρεάζει) την σχέση σας με τα Ελληνικά εκδοτικά δρώμενα;
Δεν την επηρεάζει καθόλου. Μετά από δεκαεφτά βιβλία, μπορώ να πω ότι θεωρούμαι πια καθιερωμένος μεταφραστής της ολλανδικής. Όποιος θέλει να με βρει, με βρίσκει. Εξάλλου δεν έχει σχέση σε ποια χώρα μεταφράζεις ένα βιβλίο. Όσο για τα δρώμενα, μην ξεχνάτε, ότι υπάρχει και το διαδίκτυο.
Ποια είναι η κύρια συμβουλή που θα δίνατε σ’ έναν μεταφραστή στα πρώτα του βήματα;
Να μην καταπιέσει τον εαυτό του όσον αφορά τον χρόνο παράδοσης και να μη διστάζει να ρωτά άλλους με μεγαλύτερη εμπειρία. Να δίνει μεγάλη σημασία στη λεπτομέρεια, έστω κι αν μέσα του πιστεύει πως δεν θα την προσέξει κανείς. Η βιασύνη και η μη προσοχή στις λεπτομέρειες λειτουργεί εις βάρος της ποιότητας. Βέβαια εδώ θα πρέπει να βρεθεί μια ισορροπία μεταξύ βιοπορισμού και ποιότητας. Η ποιότητα απαιτεί χρόνο.
Από τα βιβλία που έχετε μεταφράσει από τα Ολλανδικά, ποιο είναι εκείνο που ξεχωρίζετε ως αναγνώστης;
Όλα τα βιβλία που μετάφρασα με ικανοποίησαν πρώτα σαν αναγνώστη, αλλιώς δεν θα τα μετάφραζα. Εντάξει, η Θλίψη του Βελγίου είναι το καμάρι μου γιατί ο χρόνος και ο κόπος που απαίτησε η μετάφραση ήταν τεράστιος.
Υπάρχει κάποιο ολλανδικό/φλαμανδικό βιβλίο που θα θέλατε να μεταφράσετε ή να είχατε μεταφράσει;
Το Cesarion (Καισαρίων) του Τόμι Βίρινγκα. Επίσης τα ήδη μεταφρασμένα: Η Ανακάλυψη του Ουρανού του Χάρι Μούλις και η Τίρζα του Άρνον Γκρούνμπεργκ.
Τι μεταφράζετε αυτή την περίοδο;
Μόλις τελείωσα τον Αγγελιοφόρο του Καντέρ Αμπντολάχ. Μια βιογραφία του Μωάμεθ. Αυτή την περίοδο διαβάζω κάποια βιβλία για να επιλέξουμε το επόμενο.
Η Μαρία Αγγελίδου στο taal.gr
StandardTo taal.gr ξεκινά μια σειρά συζητήσεων με μεταφραστές της ολλανδικής γλώσσας στα Ελληνικά, με την Μαρία Αγγελίδου. Η Αγγελίδου γεννήθηκε το 1957 στην Αθήνα. Εργάστηκε για αρκετά χρόνια στο βιβλιοπωλείο «Χνάρι», επί της οδού Κιάφας, για να αφοσιωθεί, στη συνέχεια, στη συγγραφή και τη μετάφραση βιβλίων. Διετέλεσε πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Επαγγελματιών Μεταφραστών και μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, μεταξύ 2000-2004. Έχει μεταφράσει περισσότερα από 250 βιβλία για μεγάλους και παιδιά. Είναι συγγραφέας παιδικών βιβλίων και διδάσκει μετάφραση στο Κέντρο Μεταφραστικών Σπουδών.
Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η κύρια δυσκολία της μετάφρασης από τα Ολλανδικά στα Ελληνικά;
Για μένα προσωπικά η κυριότερη δυσκολία οφείλεται στο γεγονός οτι ποτέ δεν έχω ζήσει στην Ολλανδία, ούτε καν μερικούς μήνες. Δεν έχω την αίσθηση της «γείωσης», που σου δίνει μόνο η προσωπική εμπειρία.
Τι βρίσκετε ενδιαφέρον στην ολλανδική γλώσσα;
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει για μένα μια ιδιαίτερη ποιότητα, που διακρίνει την ολλανδική πεζογραφία του εικοστού αιώνα, μια γεύση κοσμοπολίτικη και ταυτόχρονα διακριτά ολλανδική.
Το φθινόπωρο που μας πέρασε, οι μεταφραστές βιβλίων στα Ολλανδικά και τα Φλαμανδικά, αποφάσισαν να αρχίσουν μια σειρά δραστηριοτήτων με σκοπό να γίνουν πιο “ορατοί”. Θεωρείτε ότι πρέπει και οι Έλληνες μεταφραστές πρέπει να ξεκινήσουν κάτι ανάλογο;
Ναι, θα ήταν ευχής έργο αν μπορούσαμε να κάνουμε κι εμείς κάτι ανάλογο.
Από τα βιβλία που έχετε μεταφράσει από τα Ολλανδικά, ποιο είναι εκείνο που ξεχωρίζετε ως αναγνώστρια;
Το πολύ σπουδαίο βιβλίο του Cees Nooteboom, «Het volgende verhaal«. Αυτό το βιβλίο το διάβασα στα αγγλικά μέσα σ” ένα αεροπλάνο και στάθηκε η αιτία που έμαθα Ολλανδικά.
Ποια είναι η κύρια συμβουλή που θα δίνατε σ” έναν μεταφραστή στα πρώτα του βήματα;
Ν” αγαπάει και να χαίρεται το κάθε βιβλίο, την κάθε σελίδα.
Υπάρχει κάποιο ολλανδικό/φλαμανδικό βιβλίο που θα θέλατε να μεταφράσετε ή να είχατε μεταφράσει;
De Ontdekking van de Hemel (Η ανακάλυψη του ουρανού) του Harry Mulisch. Από τα ωραιότερα και τα σημαντικότερα βιβλία που έχω διαβάσει.
Τι μεταφράζετε αυτή την περίοδο;
Το βιβλίο της Tonke Dragt «De brief voor de koning».
Διαβάστε εδώ ένα ενδιαφέρον άρθρο για την Μαρία Αγγελίδου.