«Στην χώρα του Εράσμου, του Ρέμπραντ, του Σπινόζα και των λουλουδιών»
Έτσι είναι ο τίτλος με τον οποίο κυκλοφόρησε η Νέα Εστία τον Οκτώβρη του 1981 ένα τεύχος (#1302) εξ” ολοκλήρου αφιερωμένο στην Ολλανδία. Χάρη στην εξαιρετική βάση ψηφιοποιημένων περιοδικών του ΕΚΕΒΙ, μπορείτε να το ξεφυλλίσετε ολόκληρο εδώ.
Το τεύχος ξεκινά μ” έναν λεπτομερή οδηγό των διαφόρων περιοχών και των κύριων πόλεων της Ολλανδίας από τη Ζερμαίν Μαμαλάκη. Ο οδηγός παραμένει σε γενικές γραμμές έγκυρος ακόμα και σήμερα. Με εξαίρεση τις ατυχείς μεταγραφές κάποιων ολλανδικών τοπωνυμίων και ονομάτων στην ελληνική γλώσσα.
Στο ίδιο τεύχος: ένα ποίημα για το Φόλλενταμ από τον Μιχάλη Δ. Στασινόπουλο, συγκεκριμένα για την μεγάλη διαφορά που του επιφύλασσε η δεύτερη σε σχέση με την πρώτη του επίσκεψη στην πόλη. (Και πού να πήγαινες σήμερα αγαπητέ Στασινόπουλε να δεις όλη την παλιά δόξα ακόμα πιο καταπεσμένη…) Κι ακόμα:
Εκτός όμως από φιλοσόφους και ταξιδιωτικές εντυπώσεις, στο πολύ καλό περιοδικό βρίσκουμε και το δοκίμιο με τίτλο «από την ιστορία της ολλανδικής λογοτεχνίας«, γραμμένο από κάποιον ή κάποια με τα αρχικά Ζ.Μ. (να υποθέσουμε ότι πρόκειται κι εδώ για την Ζερμαίν Μαμαλάκη;) Το κείμενο περιγράφει συνοπτικά τις απαρχές της Ολλανδικής λογοτεχνίας, την ρομαντική της περίοδο και σταματάει το χρονολόγιό του στον Μουλτατούλι και τον Κούπερους, τις αρχές δηλαδή του εικοστού αιώνα.
Από το θεμέλιο έργο της ολλανδικής λογοτεχνίας, το «Μαξ Χαβελάαρ» του Μουλτατούλι, μπορούμε στο ίδιο τεύχος να διαβάσουμε κι ένα απόσπασμα. Δεν είναι το μοναδικό. Ακολουθούν κομμάτια από:
- την «Ολλανδία» του Φρέντερικ βαν Έεντεν
- τις «Επιθυμίες» της Άλμπερτιν Στέενχοφ-Σμάλντερς
- το «Διάβασμα» της Άννυ Σάλομονς
- τη «Διάσωση» του Χάσπελς
- τα «γράμματα απ” την εξοχή» του Φρέντερικ Βαν Έεντεν
- «στο Μπόμα» του Χένρικ Βαν Μπόβεν
Όλα είναι (σύμφωνα με τους συντάκτες) αποσπάσματα «που δείχνουν χαρακτηριστικά την ήρεμη, στοχαστική ιδιοσυγκρασία του λαού, την αγάπη του για τη Φύση, για το βιβλίο και τη σκέψη, για ό, τι είναι ουσιαστικό, αληθινό, στέρεο και ακατάλυτο, για την κλίση του για τη φιλοσοφία.»
Ο μεταφραστής / η μεταφράστρια των προαναφερθέντων αποσπασμάτων υπογράφει με τα αρχικά του/της: Ζ.Μ.
Πάνω που ο αναγνώστης αρχίζει ν” απορεί γι” αυτή την εμμονή του περιοδικού με τους «κλασικούς» των ολλανδικών γραμμάτων και τεχνών, το ενδιαφέρον δοκίμιο του μεγάλου Ολλανδού κριτικού λογοτεχνίας Κης (Κέις θα έλεγα εγώ) Φενς «σύγχρονες φυσιογνωμίες της ολλανδικής λογοτεχνίας» ταράζει τα νερά με απόψεις όπως:
«Δεν υπάρχει σχεδόν παράδοση στην πρόζα της Ολλανδίας. Ο κάθε Ολλανδός οφείλει να ξεκινήσει απ” την αρχή, μια που δεν έχει πρότυπο. Και δεν μπορεί να γραφεί η ιστορία της εξέλιξης του ολλανδικού μυθιστορήματος γιατί δεν υπάρχει ιστορία. Υπάρχουν ξεχωριστοί συγγραφείς που έγραψαν αξιόλογα βιβλία.»
Προς το τέλος του τεύχους βρίσκουμε και μια απολαυστική αναφορά από τον Νικόλαο Ανδριώτη σ” ένα Ελληνικό χρονικό του 18ου αιώνα που γράφτηκε από έναν «Έλληνα στο Άμστερδαμ» της «Ολλάνδας» και που βρίσκεται στην κοινοτική βιβλιοθήκη της Θεσσαλικής Ζαγοράς. Απ” αυτό μαθαίνουμε πιο πολλά για την Ελλάδα παρά για την Ολλανδία του τότε, αλλά σε κάθε περίπτωση αξίζει να μια ανάγνωση.
Κι αφού η εστίαση έχει περάσει στην Ελλάδα, το περιοδικό φιλοξενεί κι ένα ιστορικό άρθρο του B.J.Slot για τις «σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ολλανδίας από τον ΙΖ” αιώνα μέχρι τον Καποδίστρια».
Παρά μια γενική εξιδανίκευση που υποβόσκει και τη μη αποφυγή κάποιων κλισέ, νομίζω ότι το συγκεκριμένο αφιέρωμα της Νέας Εστίας εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να είναι σημείο αναφοράς για παρόμοιες προσπάθειες που ακολούθησαν ή θ” ακολουθήσουν.